Czy każde starcie zębów to patologia?

Czy każde starcie zębów to patologia? Co powoduje starcie zębów? Czy powinniśmy się nim przejmować? Kiedy starcie jest tak naprawdę szkodliwe? Jak mu zapobiegać, a jeśli wystąpi, jak je leczyć? Dowiesz się w tym artykule.

SPIS TREŚCI:

1. Czym jest starcie zębów?
2. Rodzaje starcia
   1. Atrycja
   2. Erozja
   3. Abrazja
3. Odbudowa startych zębów
4. Czy inni medycy biorą udział w leczeniu starcia zębów?
5. Podsumowanie
6. Źródła

CZYM JEST STARCIE ZĘBÓW?

Starcie zębów to utrata twardych tkanek zębów (szkliwa, zębiny) na skutek jakiejś przyczyny. A przyczyn może być wiele, o czym będzie niżej.

Patologiczne starcie zębów jest najczęściej diagnozowane na fotelu dentystycznym. Ale coraz częściej świadomi pacjenci zauważają je sami i udają się do dentysty po poradę.

Jak odróżnić zatem starcie fizjologiczne zębów od tego patologicznego? Zacznę od wyjaśnienia rodzajów starcia zębów.

RODZAJE STARCIA ZĘBÓW:

ATRYCJA

Atrycja to fizjologiczne starcie zębów, do którego dochodzi w trakcie kontaktu ząb-ząb, czyli u każdego z nas w trakcie gryzienia i żucia pokarmów. 

Gdy wyrzynają się stałe zęby sieczne (jedynki i dwójki) mają one często tzw. mamelony 😉 czyli pofalowany brzeg sieczny. Jeśli macie dzieci to na pewno to zaobserwowaliście. A jeśli nie, podrzucam zdjęcie:

Z biegiem lat zęby się zużywają i owe falbanki się ścierają. Starsze dzieci i młode osoby dorosłe często już ich nie mają. Brzeg sieczny ich siekaczy jest wyrównany, jak to widać poniżej.

Z biegiem lat zęby ulegają stopniowemu zużyciu fizjologicznemu i skróceniu, co widać poniżej:

Im człowiek starszy tym atrycja z reguły jest bardziej widoczna. Co wydaje się całkiem normalne – w końcu ludzie starsi dłużej używali swoich zębów niż Ci młodzi. Potwierdzają to również badania. W wieku 20 lat silnie ściera zęby 3% dorosłych, a w wieku 70 lat aż 17%. Dane naukowe również pokazują, że mężczyźni bardziej zużywają swoje zęby niż kobiety.

Występowanie fizjologicznego ścierania się zębów znacznie zmniejszyło się w obecnych czasach z powodu konsumpcji przetworzonej i dużo bardziej miękkiej żywności. Nasi przodkowie odgryzali i żuli znacznie twardszy pokarm niż my teraz, co za tym idzie atrycja  fizjologiczna na ich zębach była bardziej zaznaczona.

Czyli jak widzisz atrycja jest naturalnym procesem, jaki zachodzi u wszystkich ludzi. Nie powoduje ona nadwrażliwości zębów, więc generalnie nie wymaga leczenia. 

Ale jest tu jeden wyjątek. To pacjenci z bruksizmem, u których dochodzi do patologicznej atrycji, na skutek zgrzytania lub/i zaciskania zębów. Wzmożone ścieranie zębów to główny objaw bruksizmu, ale samo istnienie atrycji nie wystarcza do jego stwierdzenia. W przebiegu starcia zębów związanego z bruksizmem dochodzi zazwyczaj do nadwrażliwości zębów, w wyniku starcia oraz mikropęknięć szkliwa, ale nie jest to regułą. 

Jak temu zapobiec?

Wykonanie szyny relaksacyjnej zabezpiecza zęby przed nadmiernym ścieraniem i pękaniem szkliwa. O tym sposobie leczenia przeczytasz TU. Jeśli chcesz dowiedzieć się czym jest właściwie bruksizm kliknij TU. A jeżeli ścierasz sobie zęby w trakcie zgrzytania- koniecznie poznaj 12 kroków do pokonania bruksizmu.

Na koniec dodam, że pojedyncze zęby w buzi mogą ulegać nadmiernemu starciu na skutek nieprawidłowych kontaktów w trakcie ruchów żuchwą (gryzienia, żucia). To dentysta najczęściej zauważa takie pojedyncze starte guzki czy inne powierzchnie zębów, np. powierzchnie podniebienne zębów przednich górnych, które są niewidoczne w trakcie mówienia, uśmiechu pacjenta. Albo guzki kłów, co skutkuje nieprawidłowymi prowadzeniami w trakcie ruchów bocznych żuchwy, często prowadząc do starcia innych zębów.

Dlatego tak ważne są regularne kontrole stomatologiczne, przynajmniej raz w roku. Im wcześniej wychwycone starcie i szybciej podjęte działania, tym mniej roboty dla dentysty i mniej wydatków dla pacjenta. Zgodnie ze stwierdzeniem, że profilaktyka to najlepsza forma leczenia 😉

EROZJA

Erozja to następstwo uszkodzeń chemicznych zęba na skutek jego kontaktu z kwaśnymi pokarmami i napojami (z niskim pH). 

Istotne znaczenie w powstawaniu erozji ma również bulimia, refluks żołądkowo-przełykowy oraz nieprawidłowy skład śliny. (niskie pH jamy ustnej)

Jak wygląda erozja na zębach ?

Zmiany erozyjne mają zazwyczaj postać wklęsłych powierzchni starcia o owalnych krawędziach i nie występują w zębach przeciwstawnych. Wypełnienia pozostają z reguły nietknięte. 

W bulimii zmiany erozyjne zlokalizowane są najczęściej na powierzchniach podniebiennych i językowych zębów. Zaznaczyłam strzałkami jak rozległe są ubytki erozyjne u pacjentki często wymiotującej.

 Zmianom erozyjnym może towarzyszyć również nadwrażliwość zębów.

Jak zapobiec erozji?

Należy ograniczyć spożywanie kwaśnych pokarmów, a zwłaszcza CocaColi. Jeśli nie jesteś w stanie z tego zrezygnować dobrym sposobem jest picie przez słomkę, tak żeby kontakt napoju z zębami był jak najmniejszy. Choć picie wina przez słomkę to już profanacja 😉 Po zjedzeniu lub wypiciu czegoś kwaśnego dobrze jest przepłukać buzię wodą, a zęby umyć najwcześniej po 1h. Zbyt wczesne szczotkowanie zębów może spowodować jeszcze większe starcie częściowo nadtrawionej kwasami powierzchni szkliwa. (mamy tu erozję z abrazją jednocześnie, o abrazji będzie za chwilę)

W nadwrażliwości zębów mogą pomóc:

• pasty do zębów na nadwrażliwość
• lakierowanie zębów w gabinecie (np. lakierami z fluorem, preparatami zawierającymi związki wapnia lub żywicami) 
• stosowanie zaleceń dietetycznych, o których wspomniałam wyżej.
• właściwa technika szczotkowania, ruchami wymiatającymi lub okrężnymi albo szczoteczka elektryczna, soniczna stosowane umiejętnie

LECZENIE EROZJI:

Jeśli zmiany są pojedyncze i niewielkie oraz nie wpływają na estetykę i funkcję zębów (co może ocenić Twój dentysta), a Ty nie masz nadwrażliwości, masz dobrą higienę jamy ustnej to leczenie nie jest potrzebne.

Jeśli natomiast ubytki są większe, mnogie, zaburzają estetykę uśmiechu lub co gorsza powodują nieznośną nadwrażliwość, wtedy wskazane jest leczenie.

Leczenie to polega na wypełnieniu ubytków erozyjnych (wykonaniu plomb) materiałem kompozytowym lub glassjonomerowym w zależności od sytuacji klinicznej.

ABRAZJA

Abrazja to patologiczne starcie zębów, na skutek ich kontaktu z innym ciałem obcym.

Przyczyny abrazji

• nieprawidłowa higiena jamy ustnej, czyli używanie zbyt twardej szczoteczki i zbyt mocne czyszczenie, zwłaszcza ruchem poziomym, tzw.szorowanie. A starcie zębów ma także wpływ niewłaściwa pasta do zębów o zbyt wysokim wskaźniku ścieralności.
• parafunkcje, czyli nieprawidłowe nawyki, jak np. obgryzanie paznokci czy nagryzanie ołówków, długopisów…Takie nawyki mogą prowadzić do ścierania się zębów
• klamra w protezie, która jest umocowana na zębie własnym pacjenta zwłaszcza w protezach osiadających również może ocierać ten ząb, powodując ubytek w szkliwie.

Skutkiem wyżej wymienionych czynników jest odsłanianie się szyjek zębowych, czyli miejsc na zębach, w których grubość szkliwa jest najmniejsza. Gdy dojdzie do jego starcia odsłania się dużo bardziej miękka zębina, która ściera się 7 razy szybciej niż szkliwo. W tym rejonie zęba znajdują się wypustki nerwów. Jak się pewnie domyślasz dochodzi wtedy to dużej nadwrażliwości na zimne, ciepłe pokarmy lub na sam dotyk.

Ubytki klinowe

Na skutek nieprawidłowej techniki szczotkowania ( a czasem jeszcze kwaśnego pH jamy ustnej) powstają tzw.ubytki klinowe. Mają kształt klina i są umiejscowione w rejonie szyjki zębowej. Są to ubytki w szkliwie, sięgające często zębiny, a nawet serca zęba, czyli miazgi. W skrajnych przypadkach może dochodzić do zapalenia miazgi i/lub martwicy zęba.

Opisane przeze mnie rodzaje starcia mogą zachodzić osobno, w parach albo wszystkie razem. Wieloletnie patologiczne starcie zębów prowadzi do znacznego ich skrócenia, nieprawidłowych kontaktów między zębami przeciwstawnymi, a co za tym idzie do zaburzenia funkcji układu żucia. W skrajnych przypadkach może powodować problemy w stawach skroniowo-żuchwowych, przemieszczenie krążka, bóle stawów sż i głowy. Sytuację pogarszają braki w uzębieniu i przeciążenie istniejących zębów.

Dlatego tak ważne jest wczesne wykrycie starcia zębów, ustalenie przyczyny ubytków i wyeliminowanie czynników, które do nich doprowadziły. Odpowiednia higiena jamy ustnej, dobre nawyki żywieniowe, wiedza nt. występujących parafunkcji czy bruksizmu i radzenie sobie z nimi to kolejne kroki by uchronić zęby przed patologicznym starciem. A jeśli starcie już wystąpiło to wskazane jest leczenie odtwórcze, czyli odbudowa startych powierzchni. 

ODBUDOWA STARTYCH ZĘBÓW

Rekonstrukcja twardych tkanek zębowych może się odbywać na różne sposoby, w zależności od stopnia starcia.

1. Leczenie zachowawcze, które wykonuję w przypadku niewielkiego starcia zębów.

Jest to odbudowa startych powierzchni za pomocą materiału kompozytowego („plomby”) oraz bonding w przypadku zębów przednich. 

W ramach tego leczenia mam również na myśli kompozytowe nakłady (onlay’e, overlay’e….), czyli odbudowy wykonane metodą pośrednią na 2 wizytach.

Na pierwszej wizycie jest opracowanie zęba/ów pod nakład, pobierane są wyciski, a na drugiej zacementowanie (przyklejenie) do zęba gotowej odbudowy. Można też taki nakład wykonać na jednej wizycie, jednak nie polecam stosowania tego sposobu ze względu na gorsze parametry trwałości i wytrzymałości takiego nakładu.

Plusy: cena, nieskomplikowana procedura odbudowy (jedna-dwie wizyty); możliwość wprowadzania poprawek na każdym etapie pracy albo już po wykonaniu odbudowy.

Minusy: możliwe przebarwienia kompozytu na skutek barwników pokarmowych (czarna kawa, herbata…), mniejsza trwałość i wytrzymałość niż porcelana, kompozyt może ulegać odłamaniom (zwłaszcza u pacjentów zgrzytających bez szyny relaksacyjnej ) oraz ściera się szybciej niż szkliwo czy porcelana.

Poniżej przykład bondingu, czyli odbudowy estetycznej startych zębów przednich za pomocą materiału kompozytowego.

2. Terapia protetyczna, czyli odbudowa (lub przebudowa) zwarcia.

Stosuję ją w cięższych postaciach starcia, przy zaniżonej wysokości zwarcia, która może się objawiać skróceniem dolnego piętra twarzy i bardzo nieestetycznym wyglądem zębów. Zęby są często szersze niż dłuższe. Takie leczenie jest też odpowiednie dla pacjentów, którzy chcą na stałe zmienić wygląd swojego uśmiechu. Poniżej przykład takiego leczenia:

Terapia polega na odbudowie zębów za pomocą stałych uzupełnień protetycznych, najczęściej porcelanowych, czyli licówek, koron oraz nakładów porcelanowych. Często zęby martwe, przeleczone kanałowo trzeba dodatkowo wzmocnić wkładami koronowo-korzeniowymi. Proces leczenia może trwać od 2 miesięcy do 2 lat, w zależności od sytuacji klinicznej i planu leczenia.

 Dlaczego aż tak długo?

W cięższych przypadkach wymagana jest wstępna szynoterapia zanim nastąpi właściwa rekonstrukcja zębów. Chodzi o to, że układ stomatognatyczny, w ciągu postępującego latami starcia, niejako adoptuje się do zmian, w stawach skroniowo-żuchwowych dochodzi do zmian funkcjonalnych i/lub strukturalnych, dających objawy lub nie. (jednym z objawów może być np.przeskakiwanie krążka w stawie, trzaski, trzeszczenia).

Plusy: super estetyka, trwałość, wytrzymałość pracy

Minusy: wysoka cena, zazwyczaj dłuższy czas leczenia

Zawsze przed oszlifowaniem zębów i odbudową docelową robię pacjentowi tzw. Wax-up., czyli pokazuje na gipsowym modelu jego przyszłe uzębienie, a następnie Mock-up, czyli przymierzam pracę bezpośrednio na zębach, po to by mógł zobaczyć jak jego uśmiech będzie wyglądał zanim zdecyduje się na leczenie. Często pacjenci nie wierzą, że ich zęby mogą tak wyglądać.

Można również zaprojektować uśmiech cyfrowo za pomocą DSD, czyli Digital Smile Design. O tym będzie osobny artykuł.

Jeśli chcesz się dowiedzieć jak wygląda wykonanie licówek porcelanowych kliknij TU.

3.Zachowawczo-protetyczna terapia, czyli połączenie punktu 1. i 2.

Terapia ta przebiega z wykorzystaniem zarówno uzupełnień kompozytowych, jak i porcelanowych. Może odbywać się jedno lub dwuetapowo, czasami wieloetapowo. Wszystko zależy od sytuacji i planu ustalonego wspólnie z pacjentem.

Jest to kompromis między leczeniem zachowawczym a protetycznym, kiedy pacjentowi zależy na pięknym uśmiechu, ale nie ma wystarczających środków na leczenie. Lub też chcemy te koszty rozłożyć w czasie. 

Wówczas zęby przednie odbudowuję za pomocą ceramiki, żeby efekt był WOW. A zęby boczne, które są mniej widoczne odbudowuję za pomocą kompozytu, który jest mniej estetyczny oraz tańszy. Kiedy pacjent jest na to gotów, wymieniam kompozytowe odbudowy na porcelanowe.

Ale UWAGA!

W takim przypadku ultraważne są regularne wizyty kontrolne u dentysty/protetyka, który tę pracę wykonał. NIE WOLNO zniknąć z gabinetu po odzyskaniu uśmiechu. Dlaczego?

Dlatego, że kompozyt na bokach ściera się znacznie szybciej i z czasem może dochodzić do nieprawidłowych kontaktów między zębami, większego nacisku na licówki bądź korony porcelanowe w przednim odcinku. A w konsekwencji do uszkodzenia tych uzupełnień. Już nie mówiąc o tym, że nie pojawiając się na regularnych wizytach kontrolnych traci się gwarancję na uzupełnienia ceramiczne.

Na koniec jeszcze raz podkreślam, że jeśli pacjent ma bruksizm to ważne jest, aby po rekonstrukcji zębów zaopatrzyć go w szynę relaksacyjną. Takie postępowanie chroni zęby i uzupełnienia protetyczne przed zniszczeniem i zapewnia większą trwałość pracy.

Czy inni medycy biorą udział w leczeniu starcia zębów?

Generalnie starciem zębów zajmują się dentyści ogólni i protetycy. Ale medycy innych specjalności również w sposób pośredni mogą pomagać w leczeniu starcia. Oto przykłady:

Ortodonta

Gdy mamy nieprawidłowe ustawienie zębów, wadę zgryzu i wynikające z tego starcie patologiczne, wstępnym etapem leczenia jest „uszeregowanie” zębów przez lekarza ortodontę. Dopiero po wyleczeniu wady zgryzu można przejść do odbudowy protetycznej zębów. A najlepiej wspólnie z ortodontą zaplanować leczenie. Niejednokrotnie już w trakcie terapii orto można sukcesywnie odbudowywać niektóre zęby. Np.poszerzać karłowate siekacze kompozytem, a po zakończonym leczeniu zamienić ten kompozyt na porcelanę.

Chirurg stomatologiczny lub szczękowo-twarzowy

Przykład: usunięcie ósemki, która nie ma zęba przeciwstawnego i biernie wyrzyna się (ekstruzja) przekraczając płaszczyznę zgryzu oraz zaczyna zaburzać prawidłowe kontakty innych zębów w trakcie ruchów żuchwy. W efekcie dochodzi do patologicznego starcia guzków niektórych zębów. Taką ósemkę należy jak najszybciej usunąć. Czyli robota dla chirurga albo dentysty, jeśli lubi 😉

Fizjoterapeuta, psychoterapeuta

Fizjoterapeuta i psycholog pomagają w terapii bruksizmu, którego częstym objawem jest starcie zębów na skutek zgrzytania. Zatem pośrednio biorą udział w leczeniu starcia zębów. Więcej dowiesz się TU.

Jak widzisz leczenie starcia powinno być multidyscyplinarne. Wtedy terapia jest najbardziej efektywna.

Podsumowanie

Wszystkie wyżej omówione jednostki chorobowe: atrycja, erozja i abrazja powodują utratę twardych tkanek zęba. Wszystkie z wyjątkiem fizjologicznej atrycji są chorobami przewlekłymi, które mogą powodować problemy funkcjonalne, estetyczne i bólowe układu stomatognatycznego.

Warto zatem, po zaobserwowaniu któregokolwiek z objawów opisanych chorób, skontaktować się ze swoim dentystą, wspólnie z nim ustalić przyczynę i sposób leczenia. Mając na uwadze, że długo niezauważone i nieleczone starcie może prowadzić do poważnych konsekwencji w obrębie całej jamy ustnej oraz w stawach skroniowo- żuchwowych. A wtedy i terapia jest bardziej skomplikowana, kosztowna i czasochłonna.